|
 سينا سعدی ،
روزنامه نگاری اينترنتی
در گفتگو با داريوش همايون
سينا سعدی: ژورناليسم در شکل روزنامه ای
آن به سازماندهی وسيع در عرصه توليد، چاپ و توزيع نيازمند بود. به اين ترتيب به
غير از جنبه های ديگر در ايجاد شغل و کار در سطح جامعه موثر واقع می شد و
نهادهای مخصوص خود را مانند سنديکاها و ... پديد می آورد. اما ژورناليسم
اينترنتی تا بدينجا از هر نوع سازماندهی مبراست. تصور می کنيد حذف اين مشاغل از
صحنه ژورناليسم به سود جامعه خواهد بود؟
داريوش همايون:
اينترنت در عرصه نوشتار، انقلابی در حدود اختراع چاپ است و در عرصه گفتار،
تکنولوژی تلفن را به نهايتش، تا اينجا می رساند. روزنامه نگاری اينترنتی يک
رسانه تازه است و جای رسانه های ديگر را نخواهد گرفت، چنانکه سينما
و تلويزيون جای چيزی را نگرفتند. با روزنامه نگاری الکترونيک
تنها بازار گسترده تر می شود.
روزنامه نگاری سنتی در ايران زير فشار سياسی در
حال خفه شدن است و در بيرون زير فشار اقتصادی (هزينه سنگين پخش و کاستی گرفتن
خوانندگان). روزنامه نگارانی که تازه به اين پيشه روی می آورند عموما چاره ای
جز روی آوردن به اين رسانه تازه ندارند.
سينا سعدی: در
ژورناليسم به شکل روزنامه ای آن خبرنگاران و افراد حرفه ای مطلب می نوشتند.
ژورناليسم اينترنتی اين امر را از دست خبرنگاران و گزارشگران و آموزش ديدگان
حرفه ای خارج و به نوعی همگانی کرده است. هر چند به هر حال علاقه مندان می
نويسند اما تا اينجای کار به نظر می رسد کار ژورناليسم اينترنتی می تواند به
سطحی شدن بکشد و از پرداختن به اعماق دور بماند. نظر شما چيست؟
داريوش همايون: در
اينجا هم مکانيسم بازار کارش را خواهد کرد و روزنامه های الکترونيکی سطح بالاتر
جای خود را خواهند يافت. اگر به روزنامه های هشتاد سال و پنجاه سال پيش بنگريم
از سطح پائين حرفه ای عمومی به شگفتی خواهيم افتاد. روزنامه نگاری الکترونيک
شمار بزرگی را به روزنامه نگاری می آورد و استعدادهای بيشتری شکفته خواهند شد.
گذشته از اين هر افزايشی را در ارتباطات اجتماعی می بايد سازنده شمرد، اگر چه
کم و کاستی هائی، بويژه در آغاز داشته باشد.
سينا
سعدی: ژورناليسم در شکل روزنامه ای آن ناگزير با نوعی مسئوليت پذيری
همراه بود. اگر به کسی توهين می شد حق پاسخ گويی داشت و کار می توانست به
دادگاه هم بکشد. در ژورناليسم اينترنتی از يک طرف امکان گفتن و نوشتن بيشتر شده
است و از طرف ديگر ظاهراً دست کسی به جايی بند نيست چون ممکن است شما در آفريقا
مطلبی را بنويسيد که به کسی در تهران مربوط باشد. پيامدهای اين وضع چه خواهد
بود؟
داريوش همايون:
اين مشکل هست و با دريافتی که بيشتر نويسندگان ما از آزادی مطبوعات دارند بسيار
هم جدی است. چاره ای جز پاسخگوئی ـ اثرش هر چه باشد و در هر جا ممکن باشد ـ
نيست. در دراز مدت، جامعه ـ روزنامه خوانان هستند که روزنامه ها را اصلاح
خواهند کرد.
سينا سعدی: شما از
جمله کسانی هستيد که به سطح روزنامه و زبان روزنامه حساسيت داشته ايد و اين هر
دو موجب ارتقاء کار روزنامه نويسی در ايران می شد. در ژورناليسم اينترنتی چنين
چيزهايی اساساً يا غالباً مطرح نيست. فکر نمی کنيد اين شيوه کار تأثيرات مخربی
بر روزنامه نگاری ايران بگذارد؟
داريوش همايون:
اين روزها در روزنامه های چاپی هم چنين ملاحظاتی همواره درکار نيست. ولی می
بايد به مرحله بعدی نگريست. پس از انفجار کمی روزنامه های الکترونيک نوبت بلوغ
و پختگی آنها خواهد رسيد. مانند هر رسانه ديگری. مشکل اصلی در پائين بودن سطح
عمومی سواد است که در بيرون ايران قابل فهم است و در ايران قابل بخشايش نيست.
سينا
سعدی: در عرصه ژورناليسم به شکل روزنامه ای، رقابت در کسب و انتشار خبر
و به دست آوردن تيراژ مطرح بود و اين در جای خود موجب تحرک هر چه بيشتر
خبرنگاران، دبيران و سردبيران می شد و از نظر مالی هم بنيادهای بزرگ پديد می
آورد. در ژورناليسم اينترنتی سرعت انتشار اطلاعات به حدی است که جايی برای
رقابت باقی نمی گذارد. ضمناً نداشتن تيراژ هم به
خاطر نبود هزينه چندان مطرح نيست. اين جنبه های کار را چگونه ارزيابی می کنيد؟
داريوش همايون:
روزنامه های اينترنتی هنوز جنبه بازرگانی ندارند و يا تفننی و يا حزبی هستند.
دور نيست زمانی که شمار خوانندگان و ميزان آگهی، نقش تعيين کننده اش را در اين
رسانه ها نيز پيدا کند. از اين نظر روزنامه های اينترنتی انگليسی ايرانيان
زودتر به مرحله بازرگانی خواهند رسيد. از نظر حرفه ای نيز در بيرون وضع بهتری
خواهند يافت.
سينا سعدی:
ژورناليسم روزنامه ای و راديو تلويزيونی نهادهای آموزشی خود را ايجاد کرده بود.
اين به منزله آن است که جامعه به منزله حرفه ای تخصصی در آن می نگريست. فکر می
کنيد ژورناليسم اينترنتی هم به نهادهای آموزشی خاص خود نياز دارد؟
داريوش همايون:
اگر هم نياز داشته باشد وسيله اش را ندارد. مانند روزنامه های چاپی ايران، اين
رسانه نيز با آموزش عملی و ضمن کار به توانائی های لازم دست خواهد يافت. من
اعتقاد چندانی به آموزش مدرسه ای روزنامه نگاری ندارم. آشنائی با پاره ای
مقدمات لازم است ولی ذوق و سواد مهمتر از همه است. ذوق به معنی قدرت مشاهده و
تحليل و درجه ای از حساسيت هنری، و سواد به معنی دانستن فارسی و تسلط بر
موضوعات.
سينا سعدی: در
نوشتن برای روزنامه چاپی با نوشتن برای روزنامه الکترونيکی چه تفاوت هايی می
بينيد؟
داريوش همايون:
روزنامه الکترونيکی بيشتر متکی به مقاله است تا گزارش و خبر. نويسندگانش کمتر
از مهارت حرفه ای برخوردارند و چون انگيزه مالی ندارند وقت چندانی هم نمی
گذارند. اين مهمترين تفاوت دو نوع روزنامه نگاری است و برتری روزنامه چاپی را
تثبيت می کند. روزنامه های الکترونيکی که جنبه خبری نيز دارند بيشتر از روزنامه
های چاپی می گيرند. تا آنجا که بتوان آينده را ديد اين رسانه تازه همان را با
رسانه پيشين خواهد کرد که با کتاب شده است – بر دامنه آن خواهد افزود. تلويزيون
و اينترنت نه تنها کتاب را از ميان نبرده اند يک انفجار واقعی در صنعت نشر کتاب
پديد آورده اند. تکنولوژی با خودش مصرف می آورد حتا اگر مصرفها را جانشين کند؛
و مصرف همان است که انسان را از دل غارها و نوک درختان به ماه رسانيده است.
سينا سعدی:
نهايت اينکه ژورناليسم اينترنتی فارسی به نظر شما چگونه ژورناليسمی است؟
داريوش همايون:
دريچه تازه ای است که بر جامعه بسته درون و اجتماع پراکنده و بی ارتباط بيرون
گشوده شده است. آزاد ترين نوع روزنامه نگاری است که در شرايط دشوار کنونی می
توانيم داشت. گسترش دامنه خوانندگان آن به اين رسانه تازه امکانات بسيج کننده
ای می دهد که از هر نظر به ياری ما خواهد آمد. جلوه گاه استعدادهائی است که در
اوضاع و احوال کنونی صحنه ديگری برای نشان دادن خود ندارند. روزنامه نگاران
بيشماری را پرورش خواهد داد که به غنی کردن روزنامه های چاپی کمک خواهند کرد؛
زيرا با همه جلا و درخشش روزنامه الکترونيکی، روزنامه ای که در شمار می آيد
همان است که دست خواننده آن را لمس می کند و چشمش به سرتاسر آن می افتد.
دوشنبه ۱۵ مارس ۲۰۰٤
 Link
to original article
|
