|
از بيست و سه سال پيش وهنگامی که نخستين امواج ايرانيان مهاجر و
تبعيدی به کرانه های امن کشورهای آزاد خوردند، گفتمان سياسی ايرانيان چه در
ژرفا و چه در دامنه، پيشرفت نمايانی کرده است. آنها که درهر فرصت با شتابزدگی
به تکرار کليشه های بيست ساله درباره بی اثری و بيربط بودن و پراکندگی جامعه
سياسی ايرانی بيرون می پردازند، همان به تکرار کليشه ها سرگرم اند. آنها خود
توجه ندارند که بيشترآنچه هستند و می گويند ومی کنند به همين جامعه ای مربوط
می شود که گويا نه تشکيلاتی دارد نه سخنی برای گفت؛ و بيست و چند سال است که
هيچ کار نکرده است و اکنون می بايد با ديدگان مشتاق به انتظار بنشيند که
خانمها و آقايانی همه چيز را از نو آغازکنند. اما حتا آنها که همه از اهميت
درون می گويند بخش عمده وقت شان را به درستی صرف بيرون می کنند.
اجتماع سياسی بيرون، آن چند درصدی از ايرانيان مهاجر يا تبعيدی که منظم و
جدی به مشکل سياسی ايران می پردازند، در دو دهه گذشته بر رويهم ازبهبود، اگرچه
نه درمان، سه عارضه جامعه ايرانی برآمده که دستمايه کسانی نيزهست که هيچ
اعتباری برای آن نمی شناسند: چيرگی بر دشمنی، بالابردن گفتمان سياسی، و درجه
ای از سازماندهی سياسی. از اين سه عارضه، دوتای نخستين دنباله فضای زهراگين
پيش ازانقلاب بود که سياست بيرون را نيزبيمار نگه می داشت و سومی کم و کاستی
ديرپای مردمی که هم زودباوروهم سخت بدگمان اند، نه هميشه در جای خود ؛ و
هنوزمعنی سود شخصی روشنرايانه nedenlighte را که می تواند دورتر از منافع آنی
را ببيند درنمی يابند.
امروزازآن بيزاری و کينه سوزانی که ايرانيان آواره را بهم می پيوست و
تنها چيزی بود که از ايرانی بودن در ميان شان مانده بود؛ و باورهای تعصب آميزی
که جهان را به سياه و سپيد بخش می کرد کمتر نشانی است. به آن عوالم بيمار و
ماليخوليائی جز در مردمانی خزيده درحاشيهء مهتابزدهء lunatic fringe جامعه
سياسی بيرون نمی توان برخورد. آنها يادآوران اند. در ميان ما هستند، تا ما در
بيرون فراموش نکنيم چه مردمانی با چه غرايز غير انسانی برايران حکومت می
رانند. حتا مردمی که در اين سالها با علاقه شان به شايعات ، بازار دشنام و
اتهام را گرم نگه می داشتند ، ديگرلذت گذشته را از ديدن گروهی درهم افتاده نمی
برند . خستگی و تکرار، يک عامل اين کم اعتنائی است ، بالاتررفتن بحث سياسی يک
عامل و دستاورد ديگر است.
مقايسهء جدلهای پايان ناپذيرآن ده پانزده سال اول با نوشته های
روزافزون اين سالها تفاوت بزرگی را که پيدا شده است نشان می دهد. آن جدلها
بيشتر بدزبانی بود و دربالاترين صورتش به راست کردن استدلالها برای پيشبرد"
حقيقت" های ازپيش مسلم شده می کشيد. اکنون ايرانيان بسياری نشان می دهند که
لازم نيست چنان تفاوت آشکاری ميان آنچه ايرانيان به فارسی می گويند و می
نويسند، با آنچه به زبانهای بيگانه ازهمانها شنيده و خوانده می شود باشد. نشان
داده اند که ايرانی می تواند به فارسی هم سخن درست سنجيده ای بگويد که ترجمه
اش به زبان بيگانه، ريشخند وبنده نوازی و نگاه عاقل اندر سفيه بدنبال نداشته
باشد.
در زمينه کار تشکيلاتی و گروهی نيز جامعه سياسی بيرون از آنچه ناممکن
انگاشته می شد برآمده است. هنوزاجتماع ميليونی ايرانيان بيرون ، احزابی شايسته
چنين جمعيت بزرگی نساخته اند ولی آنچه هست بسيار بيش ازانتظار خوشبينان بوده
است . اگر در نظر بگيريم که هزينه و مشکلات کار منظم سياسی در بيرون برای
افراد چه اندازه سنگين ، و انگيزهء آن چه اندازه کم است ، از اينکه گروههای
نسبتا بزرگی گردهم آمده اند که هم انگيزه اش را دارند و هم هزينه های
گوناگونش را می پردازند به شگفت می افتيم . هزاران ايرانی در حزبها و سازمانها
و انجمنهای گوناگون از هر گرايش هرکدام به فراخور خود برای آزادی و ترقی ميهن
در تلاش هستند .و از خود مايه می گذارند ؛ نه از منفی بافی ها دلسرد می شوند ،
نه کارشکنی ها راه شان را سد می کند و نه با تهديدها ازميدان بدر می روند.
آنها با حضورخود، پيکار امروز را کارسازتر و بازسازی آينده را اطمينان بخش تر
می سازند.
* * *
اين اندازه تعريف ازخود
بيشترينه ای است که بر مبارزان بيرون ، از هر گرايش ، می توان روا داشت. از
اين گذشته، يادآوری کاستی هاست که می بايد به قصد اصلاح ، در اولويت بيايد. پيش
از هرچيزشناختن سره از ناسره در اين آشفته بازاری است که همه چيز در آن می
توان يافت و هرکس می تواند در آن هرچه را که سطح اخلاقی و فرهنگی اش اجازه می
دهد عرضه کند. اگر فشار و سرکوبگری بليه سياست ايران در درون است، بی بندوباری
محض، آفت آن در بيرون بشمار می رود. آن هزاران تنی را که حضورشان به پيکار در
راه ايران معنی می بخشد سپاه بزرگی درميان گرفته اند که بازار را هرچه آشفته
تر و سطح را هرچه پائين تر می خواهند.
در نخستين سالهای پس از انقلاب اسلامی ، ميدان بيشتر در دست اينگونه
ميدانداران می بود. در آن سالها سرنگونی رژيم آخوندی را نزديک می انگاشتند
وگروههای بيشماری به آزمندی و سودجوئی و فرصت طلبی خود نام مبارزه می دادند.
ايرانيان بيرون به درجات بيسابقه ای "سياسی" شده بودند و در فضائی بيشتر تهی
ازانديشه به اينسو و آنسومی زدند. چندی نگذشت که بی پايگی پيش بينی های
آرزوپروران آشکار، و بازار "سياست" و "مبارزه" کساد شد. فرصت طلبان و سودجويان
همچنان فراوان بودند ولی گروهها و افرادی که به مبارزه با ديد گسترده تری می
نگريستند نقشی مهمتر يافتند. در آن فرصت ده پانزده ساله بود که گفتمان و فضای
فعاليت سياسی بيرون پيشرفتهای قابل ملاحظه کرد و يکی از مهمترين تحولات در
سازماندهی سياسی ( شکل گرفتن يک حزب راست ميانه ) صورت پذيرفت .
اکنون باز انتظارها بالا گرفته است. روشنائی در پايان تونل سياه
جمهوری اسلامی پديدار شده است وديگ آرزوها را به جوش انداخته است . بار ديگر
ازدحام سودجويان، بازار را آشفته می کند. اين پديده ای ناگزير است. نه جلو کسی
را می توان گرفت نه اصلا کسی چنين حقی دارد. فردا نيز که در ايران بتوان به
آزادی زيست با همين پديده در ابعاد ميليونی سروکار خواهيم داشت. چامعهء ما
امروز در بيرون شايسته سياست و رسانه هائی است که دارد . فردا نيز اگر آزادی
به ايران بيايد شايستهء سياست و رسانه هائی خواهد بود که خواهد داشت. چاره در
اين است که سطح را بالا ببريم و بر شايستگی خود بيفزائيم. دربارهء استعداد
جامعه ايرانی برای دمکراسی، برای حکومت کردن برخود وپذيرفتن مسئوليت های
مردمسالاری، بسيارگفته اند. ما بيست سال و بيشتر است که در جهان آزاد زندگی می
کنيم و هيچ بهانه و سپر بلائی نداريم. آنچه از کم و کاستی و پيشرفت نشان داده
ايم مربوط به خود ماست.
ترازنامه سياسی اجتماع تبعيدی بيرون چنانکه در آغاز آمد ثابت می کند
که اين استعداد در ما نيز هست. ما نيز می توانيم از اينکه سياست به پائين ترين
مخرج مشترک بيفتد جلوگيری کنيم. اگر ما به ازدحام تسليم شده يوديم هنوز درگير
جنگ صليبی سياسی و مسلکی دهه های پيش از انقلاب ، که به دو دهه پس از آن نيز
کشيد، می بوديم و از پيشرفتهای اين دو دهه در زمينه های فکری و سازماندهی برنمی
آمديم . وارد کردن اصول در بحث و مبارزهء سياسی بود که به بسياری از ما کمک
کرد خود را بالا بکشيم و به موقعيت کنونی ايران ونيازها و خواستهای مردم ربط
پيدا کنيم. آن اصول در واقع از همين شناختن و مقدم داشتن موقعيت کنونی و مصالح
مردم ايران برخاست . هريک از ما که توانست اندکی از خود بدرآيد و به آنچه اين
مردم نياز دارند و به آينده ای که می بايد برای اين مردم ساخت بينديشد ازقالب
پنجاه شصت سالهء گذشته جدا شد . هرکه گوشش را به زمين ايران نزديکتر کرد اصولی
تر انديشيد؛ بدين معنی که مهروکين شخصی و مسلکی را از تخت فرمانروائی به زير
کشيد و امر عمومی را برتر گذاشت.
هنوز بسيارند کسانی که می پندارند ايران آينده ادامه همان گذشته است
با بازيگران ديگر. بسيارند کسانی که مسئله شان چيزی است که در هر تغيير برای
خودشان می ماند . آنها اصلا تغيير را جز در جابجائی افراد ( خودشان در مرکزآن
) نمی بينند. اين بويژه در چامعه ای با غرايز اجتماعی ضعيف ، طبيعی است و
از بيشتر دست درکاران جز اين انتظاری نمی رود . سياست ما نيز، مانند فراورده
های فرهنگی ما ، در شرايط آزادی ، گرايش به ميانمايگی ، بلکه ابتذال دارد و از
پائين ترين آغاز می کند ؛ ولی در همان جا نمی ماند . چنانکه در اين دو دهه
گذشته ديديم حتا يک گروه کوچک با قدرت اخلاقی و انديشهء خود می تواند فضا را
دگرگون کند . بلندای اخلاقی moral high ground و توانمندی انتلکتوئل در همه
جا کارساز است ، حتا دراجتماعاتی که از اين هردو کمتر نشانی است . مردم در
نهايت ، بهترين را تشخيص می دهند و قدرآنچه را لازم ولی کمياب است می دانند .
آزادی اگرهم نخست به زيان خود کارکند ، بدين معنی که پائين ترين را به سطح
بياورد ، مردمان را با گزينش روبرو می سازد و در جائی که گزينش هست سرانجام
بهترينها نيز جای شايسته خود را می يابند . چنان نيست که هميشه به گفتهء سعدی
"بوی عود از گند سير فرو ماند و نغمهء تنبوراز غلبهء دهل برنيايد ."
جامعه ما در انقلاب اسلامی ، خود را به پائين ترين جاها رسانيده بود ،
به اندازه ای که در هيچ انقلابی ديده نشده است . هنگامی که بيشترين مردم با
بيشترين آزادی به هرچه خاطرخواه شان بود روی آوردند منظره ای پديدار شد که سخن
سعدی باهمه رسائی از توصيف آن بر نمی آيد . ما در بيرون از همان پائين ترين
جاها آغاز کرديم. توده های ايرانيان مهاجر و تبعيدی که به کشور های آزاد پناه
آوردند ( ديکتاتورمنش ترين شان نيزاز بهشت توتاليتاريسم روی گرداندند ) با
همان آزادی از آنچه خاطرخواه شان بود پيروی کردند. فضای بيزاری آور انقلاب تا
مدتها در بيرون ادامه يافت. مردمان از فرا آمد انقلاب خود پشيمان شده بودند
ولی روحيات و حالات ذهنی گذشته را که چنان انقلابی را فرا آورد نگهداشتند و تا
سالهای دراز در همان گذشته زيستند و پاره ای هنوز می زيند. ما هر چه هم از خود
توقع داشته باشيم ناگزير می بايد ژرفاهائی را که فرازش ( صعود ) خود را از آن
آغاز کرديم در نظر آوريم. سياست ما در بيرون ايران ( که هر چه در سرزنش و کوچک
کردنش بگويند عامل مهمی در ساختن آينده ايران خواهد بود ) به مقدار زياد از آن
فضای بيزاری آور بدر آمده است که ساده لوحی با کينه حيوانی پهلو می زد و تعصب
از سينيسم ( بی اعتقادی ) پيشی می گرفت.
* * *
اکنون باز منظره به
تيرگی می گرايد . دورنمای زيرورو شدن جمهوری اسلامی هر روزنزديکتر می شود و در
کسانی رويای نشستن بر خوان غنيمت ها ، و در کسانی بيم يکبارديگربی نصيبی را
بيدارمی کند. آنها که مدتها رها کرده بودند بازگرم شده اند و آنها که رها
نکردند پاداش بيشترمی خواهند . هر کدام می کوشند سهمی در پيروزی زود و آسان که
نه زود و نه آسان خواهد بود داشته باشند . کسان بسيار ديگری نيزهستند که در دل
و حتا به زبان ادامهء وضع موجود را برهرسناريو محتمل ديگری که نمی پسندند
ترجيح می دهند ، و نوميدانه در اين يا آن بازيگر رژيم اسلامی به جستجوی اصلاحات
اند تامگربرچيده شدن اين نظام نالازم گردد. واپس مانده ترينهاشان کاردهای
انتقام بيست و پنج ساله و پنجاه ساله را تيز می کنند و در پی پاک کردن حسابهای
شخصی و حزبی ، دشمنی های بيرون ازعرصه خرد و انسانيت ، افتاده اند .
اما اين احساس فوريت را می توان به سود سياستی که بيست سال است در
بهبودش کوشيده ايم بکارگرفت . سراشيب چاره ناپذيرحکومت دينی پايانی جز زباله
دان مشهور نخواهد داشت . کسانی ازهم اکنون به شتاب درپی اشغال جاهای حساس اند
. کسان ديگری می بايد فرايند انسانی کردن و مدرن کردن و دمکراتيک کردن جامعه
ايرانی را که در بيرون آغاز شد با شتابی نه کمتر هرچه پيشتر ببرند. اگر حقيقتا
سالهای جمهوری اسلامی به شماره افتاده باشد فرصت زيادی نيست. در خود ايران اين
فرايند از نيمه دهه هشتاد شتابی اميدبخش گرفته است . ولی نيروهای آزادی و ترقی
هرجا هستند هر کمکی را که دردسترس باشد لازم دارند. چامعه ما سراسراز زنان و
مردان آزاد منش ساخته نشده است. بيشتری از مردم هنوز به آسانی می توانند تسليم
غرائزغير اجتماعی خود شوند. در يک موقعيت بحرانی و "شارژ" شده هيچ مسلم نيست
که نتوان آنها را درکوتاه زمان گمراه نکرد و به مدت دراز دربند نگه نداشت .
فريب خمينی تکرار شدنی نيست ولی مردم می توانند هربار فريبی تازه بخورند.
والائی هرچه بالاتر می رود باريکتر می شود. پيشروترين و بيدارترين
عناصر در جامعه سياسی ايران اقليتی بيش نيستند و بيشترين مسئوليتها را دارند.
آنها هستند که می بايد با همکاری يکديگر، سياستهای مخالف را از آلودگی
يکسونگری و گرايشهای انحصارجو واستبداد پرور، از بت سازی و خون آشامی ، پاک
نگهدارند. رگه های اين بيماريها درتوده های بزرگ ايرانيان هست و ما شاهد نيرو
گرفتن شان درهر فرصت کوچکی که بدست حرفه ايها و اصلاح نشدگان بيفتد هستيم.
اينهمه عوارض سياستی غيرعادی است. در اين عصر پيروزی آرمانهای دمکراسی و حقوق
بشر، سياست عادی، گرايش به همرائی consensus و سازش ميان ديدگاههای گوناگون
وبيرون بردن دشمنی از فرايند سياسی دارد که مستلزم بدورانداختن فرايافت (
کانسپت ) جرم سياسی است. در يک سياست عادی به اينهمه خائن و جانی در يک طبقه
سياسی نمی توان برخورد که راست و چپ ايران نثار يکديگر می کنند. نياز به گفتن
ندارد که در اينجا بحث از جمهوری اسلامی نيست که سراسر جامعه ايرانی به سرطانش
دچار شده است و می بايد برکنده شود.
يک راه عادی کردن سياست در بيرون ، عادی کردن موضوع پادشاهی است که
بزرگترين نقش را در شکل دادن به جامعهء ايرانی داشته است وبهمين دليل از شش
دهه پيش برقگير سياست ايران بوده است، بدين معنی که شديدترين عواطف و
ويرانگرترين دشمنی ها را بخود جلب کرده است . نگاه به پادشاهی هنوزازهردو سوی
طيف سياسی ، نياز به عادی شدن دارد . اگرهواداران بيشمارش می بايد آن را از
آسمانی که برای خود ساخته اند پائين بياورند، مخالفان فراوانش نيزمی بايد
اهريمنی را که برای خود تصوير کرده اند به کناری نهند . پادشاهی يک شکل حکومت
است و مانند هرشکل حکومتی ديگررنگی را به خود خواهد گرفت که سياست در ايران به
آن بدهد. در آن سالها که پادشاهی ايران قدرت مطلق يافت جمهوری نيز می يافت و
زمينه ای برای ديکتاتوری نظامی می شد. اگر پادشاه را آسانی خدايگان خدايگان
کردند ، رهبر ملی نيزتا پيشوائی بالا رفت ، و رهبرمذهبی به امامت و جانشينی
خداوند رسيد. پادشاهی در اوضاع و احوال ويژه، در جامعه ای که هيچ يک از شرايط
دمکراسی را نداشت موتور پيشرفت جامعه ايرانی گرديد. ولی جامعه ايرانی پس از
تجربه صد ساله اش ديگر نياز به چنان موتوری ندارد. موتور جامعه اِيرانی، جمعيت
هفتاد ميليونی کمابيش با سواد، از جمله شش ميليون دانشجو و دانشاموخته
دانشگاههای ايران و يک ميليون دانشجو و دانشاموختهء دانشگاههای غربی هستند که
بهرصورت در بازسازی ايران نقشی مهم خواهند داشت. نقش پادشاهی در ايران آينده
نمی تواند تکرار گذشته باشد و آنها که اکنون خوابهای شيرين گذشته را می بينند
که در پناه نام پادشاهی درايران به جاه و مالی برسند و در بيرون مقام و نفوذی
دست و پا کنند، تنها بازگشت پادشاهی را به ايران دشوارتر خواهند ساخت.
* * *
دعوت مخالفان
پادشاهی به چشم پوشيدن ازاين نهاد نابجاست. آنها اين چشم پوشيدن را نشانه ای از
تعهد به دمکراسی و صميميت هواداران پادشاهی وانمود می کنند؛ يا برای رسيدن به
توافق ميان همه آزاديخواهان لازم می شمارند. اين استدلالها يک واقعيت و يک امر
اساسی را ناديده می گيرد. واقعيت ، دلبستگی به پادشاهی است که در بخشهای بزرگی
از جمعيت ايران ريشه دارد و اين در شرايط مبارزه يک عامل بسيج کننده سودمند
است. هيچ کدام ما برای نشان دادن راستگوئی و تعهد خود به دمکراسی لازم نيست از
باورهای خود بگذريم، و در اينجا به امراساسی می رسيم. اگردو سوی طيف مخالف
جمهوری اسلامی، چپ و راست دمکرات و ترقيخواه، نتوانند با نگهداشتن مواضع خود،
به همرائی برسر اصولی که نظام سياسی آينده ايران را می بايد برآنها ساخت
برسند، هنوز تا بلوغ سياسی راه درازی خواهند داشت. همرائی کسانی که مشکل جدی
با هم ندارند پيشرفتی است ولی کمک چندانی به جاگيرشدن روحيه و نهادهای
دمکراتيک نمی کند. ما درست می بايد از دشوارترش آغاز کنيم؛ ازآنچه ما را بيش از
همه ازهم جدا می کند.
درآن صورت است که يک جريان اصلی مدافع نهادهای دمکراتيک در ايران بوجود
خواهد آمد که مردم ايران رای بهر شکل حکومتی بدهند ازافتادن کشور به پادشاهی
استبدادی يا جمهوری همه عمر يا موروثی جلوگيری خواهد کرد. آزاديخواهان ازهر
گرايش با همه اختلافات شان بهم نياز دارند. جامعهء ايرانی از نظر سياسی هنوز
ناپخته ترا آن است که پيروزی دمکراسی را بتوان مسلم گرفت. از اين نظرهواداران
پادشاهی با کشاکشها و بحثهای شان چه در ميان خود و چه با جمهوريخواهان خدمت
بزرگی به سالم شدن فضای سياست کرده اند. اگر آنها نمی بودند گرايشهای ديگر در
نگرش يزدان و اهريمنی خود به گذشته و سرتاسر موقعيت ايران پابرجاتر می شدند.
در گفت و شنودها و جدلهای دو طرف در اين سالها بوده است که ما جوانه های يک
فضای عادی سياسی را می بينيم. در يک فضای عادی سياسی، اصل بر حق هر کسی به
داشتن و ابرازنظرخويش است و درست و نادرست در بحث آشکار می شود. اما آزادی بحث،
هرچه هم تلخ و تيز باشد، محفوظ می ماند. ( آزادی بح ، آزادی دشنام دادن نيست و
زبان مناسب خود را می خواهد. )
بجای گذاشتن پادشاهی در مرکز بحث سياسی می بايد آن را از حالت
برقگيربدرآورد. موافقان و مخالفان هردو بهتراست نگاه واقعگرايانه تری به آن
بيندازند . پادشاهی چه بخواهند و چه نخواهند گزيداری option برای آينده ايران
است. می توان آن را موضوع اصلی نبرد سياسی کرد، چنانکه مخالفان وجودی اش می
کنند ، و می توان موجوديت ايران و ايرانی را به آن بست ــ چنانکه عاشقان
ازهررنگ می بندند. اما هردو مبارزه را منحرف می سازند. اولی سترون است، دومی
ارتجاعی است، و هردو خطرناک اند. هواداران پادشاهی درعادی کردن امر خود و
درآوردنش از موضوعی که در بيشتر شش دههء گذشته جامعهء سياسی ايران را به دو
پاره کرده است سهم بيشتری می بايد داشته باشند. چشمان مخالفان و نا آشنايان و
کسانی که تصميم نگرفته اند به آنهاست. ما هرچه هم به قبول عام خود باور داشته
باشيم نمی توانيم فراموش کنيم که اکثريتی از مردم ايران هيچ آگاهی درستی از
گذشته ندارند. می بايد آنان را آگاه و متقاعد کرد. سخنان خود وارث پادشاهی
پهلوی بسيار موثر است ولی مردم بيشتر به رفتارهواداران اومی نگرند . اگر
رفتارآنها با گفتاراو نخواند کسی سخنان را باور نخواهد کرد.
اين هواداران در دو زمينه اصلی می توانند نه تنها هر ترديدی را
دربارهء تعهد خود به يک پادشاهی مشروطه يا پارلمانی برطرف سازند، بلکه به
برقراری نظام مشروطه ازهم اکنون کمک کنند. نخست درغيرمقدس کردن امر پادشاهی و
شخص پادشاهان پهلوی است. در يک دمکراسی، مقدس وجود ندارد . به زبان ديگرهيچ کس
و هيچ ايده ای بالاتراز بحث واقعگرايانه انتقادی ــ و نه ناسزا و اتهام ــ
قرارنمی گيرد. عمده ، گشاده بودن و ديد بی تعصب است که همه می بايد بياموزند.
در بحث سياسی، همچنانکه بحث تاريخی، می بايد از سياه و سپيد ديدن جهان
پرهيزکرد. دفاع ازدستاوردهای آن پادشاهان هيچ نيازی به نديده گرفتن کم و
کاستيها ندارد و اشاره به کم و کاستيهای آشکار، موضع هواداران راضعيف نمی کند
و بر سلامت بحث سياسی می افزايند .
دوم ، مشروطه خواهی را می بايد ازهمين جا آغاز کرد. اگر ما ،
درهزاران کيلومتری ايران ودورازهراسباب قدرت و به رغم خود وارث پادشاهی در پی
راه انداختن بساط فرماندهی باشيم و با نزديک شدن به او يا نزديکان او برای خود
نقش رهبری و سازماندهی بتراشيم هرکسی حق دارد ازخود بپرسد که "اطرافيان" فردا
در مراکز قدرت چه خواهند کرد؟ در حالی که از هم اکنون "شيخ علی خان" هائی پيدا
شده اند که سخنان صريح وارث پادشاهی را نديده می گيرند جز بدگمانی چه می توان
از سوی ديگران انتظار داشت؟ او پيوسته می گويد که بلائی را که به سر پدرم
آورديد به سر من نياوريد؛ ولی دست بردار نيستند . با چنين کسانی جز کشاندن بحث
به ميدان عمومی چاره ای نيست. پادشاهی در امروز و فردای ايران عاملی مهمترازآن
است که به مانوورهای پشت پرده و سخنان درگوشی واگذاشته شود. آنها که دم از
مشروطه خواهی می زنند ولی يک تن را ــ در واقع خود را از سوی او ــ به عنوان
پادشاه بجای همه می گذارند و به نام نياز به رهبری، با روحيه مستقل و آزادمنش
و سازمان يافتن مردم مبارزه می کنند يا سازماندهی را امتياز ويژه خود می
شناسند در واقع بخت برقراری پادشاهی مشروطه را ضعيف می کنند.
ممکن است کسانی بگويند که مهم برگرداندن پادشاهی است و اينها همه
حرف است؛ ولی پادشاهی اگر بختی در ايران داشته باشد تنها به صورت مشروطه خواهد
بود. ما می بايد از حلقه پيرامون خود بدرآئيم و به آن توده های چند ده ميليونی
بنگريم که هيچ شناخت درستی از آنان نداريم و دل خود را تنها به نشانه هائی که
از اين سو وآن سو دريافت می کنيم ــ هرچه هم فراوان باشند ــ خوش نداريم.
پادشاهی در ايران زمينه دارد و ترديدی نيست ولی بايد برای آن سخت کار کرد و با
روحيه و کارکردهای قديمی و شکست خورده به جائی نخواهد رسيد. بوربنها حتا
توانستند در پشت سپاهيان خارجی بازگردند. اما آنها نيز نه چيزی فراگرفته بودند
نه چيزی فراموش کرده بودند .
ژوئيه ۲٠٠۲
|
