|
ژاپن اسلامى در برابر جهان دشمن |
|
داريوش همايون |
رهبر
جمهورى اسلامى چندى پيش گله كرد كه ايران در سالهاى حاكميت اسلام با پيشرفتهاى علمى
خود به جائى رسيده كه رشگ و هراس جهانيان را برانگيخته است و غربيها نمى خواهند يك
ژاپن اسلامى سر بلند كند. اين سخن مى بايد در بسيارى گوشهاى سالخورده و رو به
سالخوردگى طنين آشنائى داشته باشد. ظاهرا عقده ژاپن شدن، و هر موقعيت بحرانى را با
ژاپنى كه گويا در آسياى غربى در هر شرايط و زير هر رژيمى سر بلند مى كند توضيح
دادن، از پوزشگران رژيم پيشين و نظريه پردازان توطئه به انقلابيان حاكم سرايت كرده
است. باز كسانى كه هيچ اشكالى در خود نمى يابند دست غرب را پشت سر گرفتاريهاى جدى و
خودساخته شان مى بينند كه در حسادت و بيمش كمر به نابودى ژاپن دوم، اين بار اسلامى،
مى بندد.
پوزشگران رژيم پيشين در انداختن مسئوليت انقلاب به گردن غربى كه گويا ايران را ژاپن
دومى مى ديد و از آن مى ترسيد، دست كم مى توانستند به بسيارى دستاوردهاى بزرگ و
انكار ناپذير پانزده ساله پيش از انقلاب اشاره كنند. آن دستاوردها ايران را اگر نه
در رديف ژاپن ولى قابل مقايسه با پاره اى « ببر» هاى بعدى آسياى جنوب شرقى مى آورد.
اينكه هيچيك از آن ببرها چندان هراس و رشگى برنينگيخته است كه غرب آنگونه در
نابوديش بكوشد؛ و در هيچيك از آن جامعه ها مردم آنچنان يكدل دنبال هيچ كسى
نيفتادند، البته موضوعى نيست كه ارزش تفكر داشته باشد. ايران بيست و پنج شش سال پيش
البته ژاپن دوم نبود و اصلا نمى توانست بشود. ايرانى اگر دنبال نقطه مقابل خود
بگردد احتمالا نخست ژاپنى را خواهد ديد؛ و جامعه ايرانى هيچيك از اسباب ژاپن شدن را
نه تنها يك ربع قرن پيش، بلكه در نيمه سده نوزدهم نيز كه ژاپن فرازندگى خود را آغاز
كرد، نداشت. پژوهشهاى تازه اى كه درباره جنبشهاى فلسفى در ژاپن سده هاى هفده و هژده
شده است نشان مى دهد كه ژاپن علاوه بر زيرساخت ادارى و اقتصادى و همبستگى ملى،
آمادگى فكرى براى مدرنيته يا تجدد خودمان را بدست آورده بود، چندان كه يك تكان
امريكائيان براى انداختنش بر راه «ژاپن شدن» كفايت كرد. ما دويست سال است كه با همه
زمين لرزه هاى سياسى، هنوز كاملا بر راه نيفتاده ايم. خريد ماشينها و زيرساخت
صنعتى، بسيار لازم است ولى ژاپن نمى سازد. ژاپن را مردمانش ساخته اند و اگر ما
ژاپنيان دوميم، ايران نيز ژاپن دوم خواهد بود.
ژاپن دوم همان در دهه هاى پايانى سده بيستم در كره جنوبى سربرمى آورد و همزمان
انقلاب ايران با بحران رهبرى (ترور ژنرال پارك رهبر نظامى كشور) و شورشهاى گسترده
دانشجوئى روبرو شد. همان پشتيبانى كه امريكائيان از جنبش «آزاديخواهانه» ايران در
واپسين ماههاى رژيم پادشاهى كردند به درجه بيشتر و صريح تر از «آزاديخواهان» كره
جنوبى هم شد ولى با رهبرى قاطع ژنرال چون (كه بعدها در دادگاه نيز محكوميت يافت)
انقلابى روى نداد و آن كشور باز فرصتى بدست آورد كه سوداى ملى گذشتن از ژاپن را
دنبال كند و امريكا وغرب را همكار نزديك خود داشته باشد. غرب حتا از ژاپن شدن چين
نيز هراسى ندارد وگرنه صدها ميليارد دلار در صنايع آن كشور سرمايه گذارى نمى كند.
ما بجاى ژاپن دوم شدن مى توانيم ايران بهترى بشويم كه در بسيارى موارد بر ديگران
برترى خواهد داشت.
رهبر جمهورى اسلامى در ادعاى خنده آور خود، جز پيشرفتهاى تكنولوژى هسته اى در
راستاى ساختن بمب اسلامى چيزى نداشت كه انگشت بر آن بگذارد و احتمالا در پشت ذهنش
نيز همان مى بود. ژاپن اسلامى او در اين زمينه از نمونه اصلى نيز پيشرفته تر است
زيرا ژاپنيان اگر چه تكنولوژى هسته اى را كهنه كرده اند، مانند جمهورى اسلامى و
ليبى و كره شمالى پول و وقت خود را صرف دستيابى به تجهيزات لازم براى سلاح اتمى نمى
كنند. (ليبى به شركت دولتى غير رسمى صادرات بمب اتمى پاكستان صد ميليون دلار
پرداخته بود و پرداختى جمهورى اسلامى هنوز فاش نشده است.) اما بيم غرب -امريكائى كه
دارد اروپا را نيز دودلانه دنبال خود مى كشد- اگر هم از ژاپن اسلامى نباشد از بمب
اسلامى هست و اين بيمى است كه مى بايد ترس در دل رهبر و دار و دسته اش بيندازد،
چنانكه در دل هر ايرانى دلسوز انداخته است. او از اين نظر حق دارد كه امريكائيان،
البته نه از سر رشگ، نخواهند گذاشت جمهورى اسلامى به سلاح اتمى دست پيدا كند و اگر
آنها نيز كوتاه بيايند خطر حمله « جراحى وار» اسرائيل به تاسيسات اتمى جمهورى
اسلامى هست.
عقب نشينى اخير رهبران اسلامى دربرابر سازمان بين المللى انرژى اتمى دنباله يك
سلسله بلوفها و عقب نشينى هاست كه به نظر مى رسيد پس از «پيروزى» ديپلماتيك سه وزير
خارجه غربى و امضاى مقاوله نامه پيوست عهدنامه منع گسترش سلاحهاى اتمى به پايان
رسيده است. ولى حتا پيش از آن ما مطمئن بوديم كه جمهورى اسلامى تا هر جا امكان
داشته باشد با پنهان كارى و گامى به پيش و گامى به پس و خريد زمان به برنامه
تسليحات اتمى ادامه خواهد داد. اين نظر هنوز اعتبار دارد و خطر براى ايران در همين
جاست (يك نمونه اش بهانه گيرى از « لحن» قطعنامه سازمان بين المللى انرژى اتمى،
وجلوگيرى از سفر بازرسان تا فرصت پنهان كردن پاره اى تجهيزات پيدا شود و آنگاه
دوباره زير تهديد، گردن نهادن به بازرسيها.) رهبران آخوندى با توجه به سرگرم بودن
حكومت امريكا در عراق و پيكار انتخاباتى در آن كشور مى پندارند دست كمابيش گشاده اى
در سياستهاى ماجراجويانه خود دارند، و اين تصور مى تواند امنيت ملى ايران را به خطر
جدى اندازد. امريكا در عراق گرفتار است ولى وضع در عراق به آن تيرگى كه رسانه ها
تصوير مى كنند نيست و گرفتارى امريكائيان رو به كاهش است. تروريستها در عراق ( از
پس از دستگيرى صدام حسين، مقاومت در عراق پايان يافته است) هر روز بيشتر با توده
مردم، با عراقيانى كه آرزومند آغاز تازه اى هستند، روبرو خواهند بود. جمهورى اسلامى
با زياده روى در مداخلات خود هم اكنون با پسزنشى backlash در عراق روبروست.
در انتخابات امريكا نيز دلخوشى هائى كه آخوندها به خود مى دهند بيش از اندازه
خوشبينانه است. آنها همه نيروى خود را براى كمك به سناتور كرى گذاشته اند و «لابى»
جمهورى اسلامى در امريكا كه زير نامهاى گوناگون فعاليت مى كند و رابط مالى اصلى آن
كمتر در صحنه پديدار مى شود به روايتى تا كنون ۶۰۰ هزار دلار به پيكار انتخاباتى او
در مرحله گزينش مقدماتى كمك كرده است. كمكهاى اصلى طبعا در راه است و با اعلام رسمى
نامزديش از سوى حزب دمكرات سرازير خواهد شد. اما سياست امريكا دربرابر جمهورى
اسلامى همه برخاسته از ايدئولوژى «نو محافظه كاران» امريكائى نيست و ملاحظات واقعى
امنيت ملى پشت سر آن قرار دارد. رئيس جمهورى امريكا در سال ۲۰۰۵ هر كه باشد خود را
با تهديد همه سويه رژيم آخوندى در عراق، افغانستان و فلسطين و در جبهه حساس تر
سلاحهاى اتمى روبرو خواهد ديد. در هيچيك از اين زمينه ها تفاوت بنيادى ميان دو حزب
امريكا نيست و سياست امريكا را نيز يك يا چند تن نمى توانند زير و رو كنند.
دست داشتن مستقيم جمهورى اسلامى در كشتار شيعيان كربلا و بغداد احتمالى است كه به
موجب گزارشها پيوسته نيرومند تر مى شود و مقامات امريكائى در پناه گرفتن عناصرى از
القاعده در ايران و هدايت عملياتى توسط آنان ترديدى ندارند. همچنين هفده واگن پر از
«تى ان تى» كه در نيشابور با «وزش باد» راه افتادند و انفجار آنها شمار بسيار
بيشترى از ايرانيان را نسبت به ترور در كربلا و بغداد كشت بنا بر گزارشها قرار بود
زرادخانه تروريستى حكمت يار و القاعده را در افغانستان غنى تر سازند. به اعلام
امريكائيان، رژيم تهران اكنون مهم ترين كمك دهنده مالى به سازمانهاى تروريستى
اسلامى است. به خوبى روشن است كه جمهورى اسلامى به هيچ روى نمى خواهد اوضاع در
افغانستان و عراق عادى شود و فلسطينيان و اسرائيل به توافقى برسند. عراق بويژه
كابوس آنهاست. يك عراق دمكراتيك با معيارهاى جهان عرب و جماعت شيعى مستقل از
آخوندهاى ايران و داراى جاذبه هائى براى گروههائى از شيعيان ايرانى، بزرگ ترين خطر
براى ولايت فقيه بشمار مى رود. اين علاوه بر سودى است كه رژيم در شكست دادن امريكا
براى خود مى بيند.
با اين ترتيب چگونه مى توان تصور كرد كه هر حكومت آينده امريكا بتواند سياستهاى
متفاوتى در پيش گيرد؛ مگر آنكه آخوندها از ليبى در تسليم اتمى و از چين در خود دارى
از ماجراجوئى پيروى كنند و اگر امريكائيان در سخنان خود جدى باشند امتيازاتى در
زمينه حقوق بشر بدهند كه در آن صورت آشكار نيست چه اندازه از ساختار كنونى قدرت
پايدار خواهد ماند؟ (گفتگو و معامله امريكا با جمهورى اسلامى اگر با چنان شرايطى
صورت گيرد و به چنان نتايجى برسد هيچ مانعى از نظر مردم ايران نمى تواند داشته
باشد).
***
اين ژاپن اسلامى كه غرب از آن به هراس افتاده، در واقع در چه حال و روزى است؟
آمارها و اعلامهاى رسمى، ازجمله خود مقامات اسلامى، هر روز گوشه هاى تازه اى را از
يك اقتصاد درهم ريخته و غير توليدى نشان مى دهد كه سالى تا ۱۲ ميليارد دلار (بر
گرفته از استعفاء نامه يك نماينده مجلس و مانند هر چه مربوط به اين رژيم، پوشيده در
ابهام دستها و مراجع گوناگون) كالاى قاچاق از مجارى رسمى، و به بهاى بيكار شدن ۵۰۰
هزار تن وجلوگيرى از رشد توليد داخلى، وارد مى كند؛ و خروج سرمايه از آن سر به سالى
پنج ميليارد دلار مى زند. آمارهاى ديگر از اين ترس آورترند: ششصد هزار زن تن فروش
در شهر تهران به تنهائى، فرار سالى ۱۵۰ هزار جوان تحصيل كرده كه ايران را كشور
شماره يك در فرار مغزها كرده است، جمعيت بزرگ كودكان خيابانى.... تازه ترين خبرها
در چهارمين گزارش سالانه Foreign Policy Globalization Index آمده است كه ۶۲ كشور
را در همه مناطق جهان از نظر درگير بودنشان در امور جهانى و بيرون از چهارچوب ملى،
و سهمى كه در جهانگرائى دارند بررسى كرده است. اين ۶۲ كشور ۹۶ در صد توليد ناخالص
داخلى و ۸۴ درصد جمعيت جهان را دربر مى گيرند. چهار كشور از اين شصت و دو كشور،
حكومت دينسالار دارند (جمهورى اسلامى، موريتانى، پاكستان، حكومت انتقالى
افغانستان).
منابع گزارش آمارها و داده هاى موسسات و سازمانهاى بين المللى مانند صندوق جهانى
پول و بانك جهانى و سازمان ملل متحد و كتاب سال آمارهاى بين المللى و مانندهاى آن،
عموما مربوط به سال ۲۰۰۲ است و نويسندگان، بررسى خود را در پنج مقوله (كاته گورى)
آورده اند:
۱- اندركنش interaction فرهنگى
درجه انتشار باورها و ارزشها و گذار آنها از مرزها و توانائى مردم به يافتن دريچه
اى براى نگريستن به جهان خارج و پيروى از آنچه بيرون از سنت است؛ دسترسى به فيلمها،
برنامه هاى تلويزيونى، انتشارات چاپى وارداتى.
۲- همبندى integration اقتصادى
بازرگانى، سرمايه گذارى خارجى، درآمد سرمايه گذارى خصوصى در خارج، پرداختها از خارج
به افراد (مزد، كمكهاى خويشاوندان.)
۳- همبندى تكنولوژيك (همپيوستگى connectivity)
شماره بكاربرندگان اينترنت و ميزبانان تارنما website و «سرور» هاى آزاد و محفوظ از
مداخله رسمى.
۴- تماسهاى شخصى
مسافرت و جهانگردى، آمد و شد (ترافيك) تلفنى بين المللى، انتقال پول غير دولتى
وميان افراد.
۵- درگير بودن engagement سياسى.
عضويت در سازمانهاى بين المللى، سهم گزارى contribution مالى و نفرى در مأموريتهاى
شوراى امنيت، عهدنامه هاى بين المللى تصويب شده، مقدار اعتبار و بدهى خارجى دولت.
در اين بررسى ده تاى اول و ده تاى آخر به ترتيب زيرند:
ده تاى اول: ايرلند، سنگاپور، سويس، هلند، فنلاند، كانادا، امريكا، زلاند نو،
اتريش، دانمارك.
ده تاى آخر: برزيل، كنيا، تركيه، بنگلادش، چين، ونزوئلا، اندونزى، مصر، هند، ايران
كه در همه مقوله ها پائين تر از پنجاه و نهم است. (مى بايد توجه داشت كه چين و هند
و تركيه سخت در پى رساندن خود به درجه هاى بالا ترند).
ممكن است بشردوستان مترقى در طيف چپ بگويند كه جهانگرائى، تازه ترين مرحله سرمايه
دارى و امپرياليسم است و چه بهتر كه كشورهاى استقلال دوستى مانند آن ده تاى آخر به
اردوى امپرياليستها و چاكران آنها مانند ايرلند و فنلاند و دانمارك و اتريش نپيوسته
اند. آنها ممكن است به اصل اين طبقه بندى و سنجه هاى جهانگرائى اعتراض كنند و با
انكار سهم گشادگى جامعه بر تاثيرات بيرون در پيشرفت و همپا شدن با زمانه، آن سنجه
ها را نشانه واپسماندگى نشمارند. آقاى رامين پرهام كه گزارش را درتارنماى
www.iraninstitutefordemocracy.org آورده در دنباله آن آمارهائى از اداره امور
مبارزه بين المللى با مواد مخدر، گزارش استراتژى كنترل مواد مخدر (۲۰۰۲) و خبرگزارى
ايسنا در ايران نقل كرده است كه تصوير ژاپن اسلامى را روشن تر مى سازد. جمهورى
اسلامى راه ترانزيت عمده مواد مخدر از افغانستان به خليج فارس، تركيه و اروپاست.
(اين در سنجه هاى جهانگرائى نيامده بود). در حدود دو درصد ايرانيان (۳۴/۱ ميليون)
بنا به آمار رسمى معتادند و ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار ديگر گاهگاه مصرف مى كنند. در ۲۰۰۱ از
ايرانيان بالاى ۱۵ سال ۲/۸ درصد مواد مخدر مصرف كردند. ۶/۷ در صد موارد ثبت شده
HIV مربوط به معتادان بوده است. در ۲۰۰۲ مقدار ۲۰۸ تن مواد مخدر در ايران كشف شد
(كه بالا ترين در جهان است) و بنا به گزارش ايسنا مواد كشف شده ۵۵ در صد مقدار مواد
مخدر در گردش در ايران را تشكيل مى دهد (بنا به گزارشهاى غير رسمى، بخش مهمى از
مواد كشف شده دوباره توسط مافياى اسلامى به گردش مى افتد.) در تهران ۸۰۰۰ باند
روسپيگرى و مواد مخدر فعاليت دارند و ميانگين سن روسپيان از ۲۷ سال دو دهه پيش به
۲۰ سال رسيده است.
***
مى توان با تكيه بر اين بررسى ها اين مزيت را به زمامداران اسلامى داد كه در برنامه
خود براى پائين آوردن جامعه به سطح خودشان كاميابى هائى داشته اند. اين توصيه را
بهشتى در همان ماههاى نخست پيروزى انقلاب به همدستانش كرد. او كه مردى هوشمند بود
زود دريافت كه اداره جامعه اى مانند ايران از توانائى «طبقه جديد» بيرون است و به
اين نتيجه رسيد كه اگر آنها به حد جامعه نمى رسند مى بايد جامعه را به حد آنها
رساند. ولى سازندگان ژاپن آسيائى حتا در اين زمينه نيز نمى توانند با خرسندى به
دستاوردهاى بيست و پنج سال كشوردارى خود بنگرند. ايران با همه اينها هنوز نه
بنگلادش و موريتانى است و نه حتا مصر و اندونزى. مانند دوران قاجار و در ابعاد
بسيار بزرگتر، جامعه به رغم حكومت پيش مى رود. معتادان و روسپيان و باندهاى جنايت،
از همه گونه فراوان است ولى در جمعيتى كه به هفتاد ميليون نزديك مى شود و هر چه از
دستش بر مى آيد مى سازد و تغيير مى دهد و بهتر مى كند، چيزى نيست. حكومت، جز در
قاچاق و تسليحات اتمى و معاملات نان و آب دار و رشوه گرفتن و انتقال سرمايه و
تروريسم نمى خواهد با جهان خارج درگير باشد و همتش هم كه سلسله جنبان مى شود به
دريوزگى عضويت ناظر اتحاديه عرب مى رود؛ ولى توده عظيم جمعيت جوان، جهان خارج را از
هر راه باشد مى جويد و يكسره از فضاى ذهنى حكومتگرانش بيرون آمده است.
جهانگرائى و ناسيوناليسم ايرانى اكنون نيروهاى اصلى برانگيزاننده جامعه اند. ملتى
كه در زير حكومت اسلامى بار ديگر به دفاع از هويت ملى خود دربرابر عربزدگان برخاسته
است طبعا به سرچشمه هاى بزرگى ملى خود بر مى گردد و آن را دستمايه بزرگيهاى آينده
مى سازد. جهانگرائى، آمادگى براى درگير بودن با جهان بيرون، گشادگى بر انديشه ها و
رويكردها و شيوه هاى ديگران و پيشرفته تران، چنان همه جا را برداشته است كه جز
دستگاه حكومتى و باريكه اى از روشنفكران سر در آبشخور چپ، مخالفى با آن نمى توان
ديد. بويژه كه جهانگرائى ريشه در تاريخ ما دارد. ايرانيان يكبار در پگاه شاهنشاهى و
دولت جهانى خود با سودمندى هاى درگير بودن با تمدنهاى ديگر و از نظرهائى برتر، پى
بردند و نخستين دوره جهانگرائى را در تاريخ جهان در آن دويست ساله فراز قدرت جهانى
آغاز كردند. بار ديگر در سده هاى دهم تا دوازدهم، سيصد سالى به عنوان مركز يك
جهانگرائى تازه- منطقه اى ميان چين و هند و آسياى مركزى و امتداد يافته تا اسپانيا-
تمدنى را، بيشتر بر پايه تمدن ساسانى و فلسفه يونانى، بنياد گذاشتند كه يك نامش
تمدن اسلامى و نام دقيق ترش «عصر زرين ايران» است. در آن دوره هاى جهانگرائى،
ايرانيان از رقابت ديگران به پشت باروهايشان پناه نمى بردند و در ميدان رقابت با
بهترينهاى زمان در مى افتادند؛ از آنها مى آموختند و در مى گذشتند.
برخلاف نظر آن روشنفكران چپ، نه دوران ناسيوناليسم (به معنى سربلندى از دستاوردهاى
گذشته، تلاش براى نگهدارى استقلال و يكپارچگى ملى و هويت مشخص ايرانى) سپرى شده است
و نه مى توان پشت واپسماندگى ايران در برابر تندباد جهانگرائى پناه گرفت. مردم
ايران پادزهر جهان بينى اسلامگراى حوزه و حجره را در آگاه شدن هر چه بيشتر از گذشته
هاى بزرگ خود مى جويند؛ و ايران نمى تواند تا ابد با كشاورزى و صنعتى كه توليداتش
بيست و پنج در صد گران تر از بازار جهانى است بسر برد. ملت ما چاره اى جز آن نخواهد
داشت كه در يك حكومت بهتر پس از اين رژيم، مانند همه كشورهاى رو به توسعه سريع با
بهره گيرى از سرمايه و تكنولوژى و مديريت امروزى بر كارائى كشاورزى و صنعتى خود
بيفزايد. استقلال به معنى بى نيازى از فراورده ها و دانشهاى ديگران نيست و تقسيم
كار چه در يك كشور و چه در سطح جهانى روندى مقاومت ناپذير است. هيچ لازم نيست
عربستانهاى جهان در شوره زارهايشان گندم بكارند و ايران همه فولاد مصرفى خود را
توليد كند. استقلال و رويكرد درست به جهانگرائى، امروز به معنى افزودن بر سهم خود
در داد و ستد و اندر كنش interaction جهانى است نه گوشه گرفتن در پيله خود.
«ناسيوناليست» هاى نوينى كه از ناسيوناليسم، ديوارهاى حمايتى براى هميشگى كردن
واپسماندگى ايران را مى فهمند بهتر است به آسياى جنوب شرقى بنگرند، به مردمانى كه
به گذشته هاى خود حتا بيش از ما مى نازند و با آغوش باز به جهانگرائى كه بازارهاى
اروپا و امريكا را بر آنها گشوده است (سالى پنجاه ميليارد دلار فزونى صادرات چين به
امريكا يك نمونه اش) روى آورده اند. اين «ناسيوناليستها» يكبار ديگر ترجيح داده اند
در طرف عوضى تاريخ باشند.
جمهورى اسلامى در زير نام استقلال با همه توان مى كوشد از سوئى تماس ايرانيان را با
جهان بيرون محدود كند و جلو «هجوم فرهنگى» را بگيرد، و از سوى ديگر بجاى وارد كردن
تكنولوژى و مديريت مدرن كه ناچار بخش مهمى از آن همراه سرمايه مى آيد، سيل واردات
كالاهاى خارجى را به بازار سرازير كند. براى ملت ما همين اندازه مبارزه با
جهانگرائى بس است و روشنفكران چپگرا بهتر است غرب ستيزى خود را در جاى ديگر مصرف
كنند. همسوئى با حوزه و حجره بيست سى سالى پيش به فاجعه امروز انجاميد و بهتر است
ديگر ادامه نيابد.
آوريل
٢۰۰۴
www.d-homayoun.info