هر گاه و بيگاه کسانی با راه حل‌های آسان و نويدهای بزرگ برای رهائی مردم از چنگ ملايان به ميدان می‌آيند و گروهی را به خود اميدوار می‌کنند و اندکی نگذشته فراموش می‌شوند. از ميان آنان هر که راه حلش آسان‌تر، ادعاهايش شگفت انگيز تر و حالتش امام زمانی تر باشد در مردمان خرافات زده درمانده چشم بر راه معجزه پيروان بيشتری می‌يابد. در اينجا با خود اين کسان کاری نيست؛ که از قلمرو بحث جدی بيرونند. آنچه اهميت دارد واپسماندگی درمان ناپذيربخشهائی از جامعه ايرانی است؛ چاه بی بن نادانی و نافهمی گروههای بزرگ است، از سفره اندازان نذری پيشروان ادعائی آزادی زن؛ از مبارزان آشتی ناپذير هرچه خلاف يکسونگری شان باشد، تا مشتاقان بازگشت و نقد کردن اموال. بيست و شش سالی پس از احمقانه ترين انقلاب تاريخ هنوز زنان و مردانی يافت می‌شوند که آماده‌اند هر دعوی باطل را باور کنند يا چنانکه می‌گويند بيازمايند. اما برای مفلسان نان و نام هر فرصتی که ابلهان رهائی جوی بدهند غنيمت است.

 آرزوی بازگشت به ايرانی که از فرمانروائی ملا و بازاری و سپاهی آزاد باشد در بسياری از ايرانيان زنده است. ولی آيا می‌توان اين اشتياق را که گاه به سودازدگی می‌رسد بهانه هر ساده لوحی و خوش خيآلی قرار داد؟ تنبلی ذهنی و دوری جستن از کار جدی، بيش از يک ربع قرن بيشتر ايرانيان را از ميدان مبارزه دور نگهداشته است. دير زمانی اميد به امريکا و انگليس می‌بود که خودشان آوردند و هر وقت بخواهند می‌برند؛ امروزدر ميان جماعتی که از انگليس نااميد شده اند (هرچند اگر انگليس بگذارد به امريکای بوش اميدی دارند) به يک چشم بندی ساده رسيده است: نامی و حضوری و تلويزيونی و ديگر همه چيز به دلخواه. از يک فرض بی پايه به هر فرض بی پاِيه می‌رسند و از نيمه حقيقت به دامن ياوه می‌آويزند.

 دلائلی که برای پذيرفتن، حتا تن دردادن، به ياوه‌های رهانندگان رايگان می‌آورند انسان را از زودباوری و خود فريبی ايرانيان بيشمار درشگفت می‌کند. می‌گويند بلکه راست بگويد؛ بلکه به جائی برسد؛ زيانی که ندارد؛ چيزی که نمی‌خواهد. ولی آيا هر ادعائی را چون هزينه‌ای ندارد بايد باور کرد و هنگامی که رسوائی آمد شانه بالا انداخت و گذشت؟ آيا توجه ندارند که اين نگرش سرسری چه اندازه سطح را پائين می‌آورد؟ هنگامی که مردمی خرد را به مرخصی فرستادند و بجای پژوهش و سنجش، به امور جدی با نگاه خريدار بليت بخت آزمائی نگريستند چگونه می‌توان نادانی و ابتذال را که به چنين درجاتی در جامعه رسيده است درمان کرد؟ می‌گويند مگر می‌شود يک نفر در برابر تلويزيون بايستد و رژيمی را سرنگون کند و دستهائی پشت سرش نباشند؟ چند بار بايد ببينند که می‌شود و آسان ترش هم می‌شود، و اصلا می‌شود چون گروهی همين استدلالها را بجای تفکر منطقی می‌گذارند و ديگران هم با روحيه رمه دنبالشان می‌افتند. شگفت تر آنکه اگر کسانی درپی روشنگری برآيند به خرابکاری و منفی بافی متهم می‌شوند. کسی نمی‌گويد که نبايد اجازه داد مردم کار کشور را تا نمايش خنده آور تلويزيونی پائين آورند و مبارزه سياسی را به حد گردش خاموش در پارک و شکستن تخمه برسانند و در هر گام از مردم پول بخواهند تا جائی که نفس پول نخواستن فضيلتی شود. سطح به اندازه‌ای پائين است که کسی حس نمی‌کند می‌بايد استانداردهائی را هم نگهداشت.

 به چنين سخافتهائی در ميان چپگرايان رنگارنگ کمتر می‌توان برخورد. سببش را در خردمندی نهفته در چپگرائی نمی‌بايد جست. گرايشهای گوناگون چپ که زمانی توده‌ها را پشت سر داشتند دير زمانی است که بهمراه انقلاب و جمهوری اسلامی از توده‌ها مهجور افتاده‌اند. آن توده‌ها پس از بيداری بر کابوس حکومت آخوند، و در نوستالژی دوران خوش استثنائی پيش از آن، با همان روحيه که ماه را با چهره آرزوئيشان می‌آلودند می‌توانند دنبال هر سخن رايگان و راه حل آسانی بيفتند.

سپتامبر ۲۰۰۴
www.d-homayoun.info